26
BBC จะฉายฟิเดลิโอฉบับปฏิวัติฝรั่งเศสล่ะ!
ฟิเดลิโอเป็นโอเปราแนวคุก (?) เปิดเรื่องมาในครอบครัวอบอุ่นที่ดูแสนปกติธรรมดา มีพ่อแสนใจดีกับลูกสาว กับเด็กหนุ่มลูกมือในบ้าน
ยกเว้นว่าพ่อใจดีคนนั้นจริงๆ แล้วเป็นผู้คุมคุกมืดใต้ดินที่ขังนักโทษการเมืองสูงศักดิ์เอาไว้ twitter.com/RoyalOperaHous…
27
ส่วนเด็กหนุ่มที่ว่านั่นก็เป็นภรรยาของนักโทษสำคัญที่ปลอมตัวมาช่วยปล้นคุกอีกที (…)
ได้ยินว่าเรื่องนี้เป็นโอเปร่าที่เอาเค้าโครงมาจากเรื่องจริงในยุคสมัยแห่งความกลัว la terreur ในช่วงปฏิวัติฝรั่งเศส
28
จริงๆ เรื่องนี้ subvert ทุกอย่าง 5555555 จากอัศวินขี่ม้าขาวปีนไปช่วยเจ้าหญิงบนหอคอย ก็เป็นหญิงสาวปีนลงไปช่วยสามีในคุกใต้ดินแทน 55555555
แต่ตัวละครที่ข้อยว่าน่าสนใจมากๆ คือร็อคโค (ตาพ่อที่เป็นคนคุมคุก) ซึ่งจริงๆ ก็เป็นคนทั่วๆ ไป
29
เคยสงสัยมั้ยคะว่าคนปกติจะทำ 'ตามคำสั่ง' ได้แค่ไหน อย่างร็อคโคในเรื่องก็ยอมหลับหูหลับตา ทรมานนักโทษในคุก อดอาหาร เพื่อที่จะให้ครอบครัวตัวเองได้อยู่สบายๆ
แต่ถึงจุดที่ 'นาย' สั่งให้ร็อคโคฆ่านักโทษปิดปาก ร็อคโคก็ปฏิเสธแบบหัวเด็ดตีนขาดเหมือนกัน
30
จะว่าไปเคยอ่านเจอว่าสมัยนาซีขึ้นศาลโลก หนึ่งในคำแก้ต่างคือ 'แค่ทำตามคำสั่ง' — ตอนนั้นนักจิตวิทยาชื่อมิลแกรมทำการทดลองที่ดังมาก (the Milgram experiment) ว่าด้วย 'คนธรรมดาจะทำตามคำสั่งไปถึงขั้นไหน ถ้าคำสั่งมันขัดกับมนุษยธรรมและศีลธรรม' (รวมถึงอาจจะเป็นอันตรายต่อมนุษย์คนอื่น) twitter.com/misperaki/stat…
31
ปี 1962-63 มิลแกรมประกาศรับผู้เข้าร่วมทดลอง ฉากหน้าบอกว่าเป็นการทดลองเกี่ยวกับการเรียนรู้ ว่าคนเราจะเรียนรู้ดีขึ้นมั้ยถ้าถูกลงโทษ
หนึ่งในการทดลองก็จะจับคู่คนเป็นคู่ๆ คือครูกับนักเรียน แต่กลุ่มนักเรียนเนี่ยคือหน้าม้าที่รู้เรื่องดี
32
คนทดลองจะจัดฉากเอาเครื่องช็อคไฟฟ้ามาติดตามตัวนักเรียน ให้ครู (ที่ไม่รู้อะไรเลย) ดู แล้วก็พาครูแยกไปห้องติดกัน ที่มีแผงควบคุมเครื่องช็อคไฟฟ้า มีปุ่มประมาณ 20 ปุ่มพร้อมระดับความแรง ตั้งแต่ 15 โวลต์ (เขียนว่า เจ็บนิดหน่อย) ไปจนถึง 450 โวลต์ ('อันตรายมาก')
อันสุดท้ายเขียนว่า xxx
33
กลัวว่าจะไม่สมจริงพอ ก็จะเอาแบบเบาๆ มาช็อคครูด้วย ประมาณว่า เนี่ยช็อคจริงๆ นะ เจ็บประมาณนี้
พอเตรียมเสร็จ ฝ่ายครูก็จะได้รับโพยคำตอบ (เป็นชอยส์) พร้อมกับคำสั่งว่าถ้าห้องนักเรียนตอบผิด ให้กดช็อคเลยนะ! ถ้าตอบผิดซ้ำก็ให้เพิ่มความแรงไปเรื่อยๆ (…)
34
ทีนี้นักเรียน (ปลอม) ที่อยู่อีกห้องก็จะแกล้งกดผิด ทำให้ฝ่ายครูต้องเพิ่มความแรงไฟฟ้าไปเรื่อยๆ
พอไปถึงจุดหนึ่ง เพื่อเพิ่มความกดดัน (??) คนเล่นเป็นนักเรียนก็จะเริ่มทุบผนัง (…) แล้วก็กรีดร้องโหยหวน
35
แต่ experimenter ก็จะไม่ยอมให้หยุด จนกว่าครูจะปฏิเสธหนักแน่นจริงๆ หรือจะกดปุ่ม xxx (แรงสุด) ครบสามครั้ง
ลองเดาดูมั้ยคะว่าจากผู้เข้าร่วมทดลอง 40 คน มีคนกดจนถึงแรงสุดกี่คน
36
อันนี้เป็นอาเรียที่ดังมากๆ ของฟลอเรสตัน Gott, welch' Dunkel hier (God, what darkness here)
ลองฟัง crescendo ตรงที่เรียกหาพระเจ้าแล้วรู้สึกได้เลยว่านี่คือมนุษย์ที่ถูกขังอยู่ในความมืดสนิทมาเป็นปี กำลังจะอดตาย (ไม่ก็ถูกฆ่า) ไม่มีแสงสว่าง ไม่มีเพื่อนมนุษย์
youtu.be/q407GBv3wjY
37
เฉลย: ผลการทดลองครั้งนั้น (กับอเมริกันช่วงสงครามเวียดนาม) มี 26 คน (=65%) ค่ะ นอกจากนั้นทุกคนยังกดไปถึงอย่างต่ำ 300 โวลต์
อย่าลืมว่านี่เป็นสถานการณ์สมมติที่ค่อนข้างปลอดภัย ต่อให้ขัดคำสั่งก็ไม่ได้มีผลร้ายแรงอะไรตามมา แต่คนก็ยังเลือกทำตามคำสั่งของ authority figure อย่างไม่มีเหตุผล
38
แต่ 1. การทดลองนี้ controversial มาก ไม่ผ่านบอร์ด ethics ทุกวันนี้แน่ๆ
2. การทำซ้ำการทดลองนี้กับกลุ่มประชากรอื่นๆ (เช่น ต่างวัฒนธรรม) ก็อาจจะไม่ได้ให้ผลเยอะขนาดนี้ คนที่ไม่เชื่อก็มี — ถ้าทำในประเทศอื่นทุกวันนี้ก็อาจจะได้ผลอีกแบบ <<
39
และ 3. ต่อให้มนุษย์เรามีแนวโน้มจะทำตามคำสั่งแบบอัตโนมัติ/ตามสัญชาติญาณจริงๆ ก็ไม่ได้หมายความว่ามันเป็นสิ่งที่ถูกต้องหรืออภัยให้ได้ และไม่สามารถ justify การทำร้ายผู้บริสุทธิ์ — มนุษย์มีเสรีภาพและหน้าที่ที่จะคิดด้วยตัวเองเนอะ
40
มีใครเคยอยากชมโศกนาฏกรรมกรีกแท้ๆ จากเธอาตรอนกรีกโบราณบ้างมั้ยคะ?
คุณได้สิทธิ์นั้นเดี๋ยวนี้ค่ะ! เสาร์นี้โรงละครแห่งชาติกรีกจะถ่ายทอดโศกนาฏกรรมกรีกเรื่อง Πέρσαι (The Persians) ของ Aeschylus จากโรงละคร Epidaurus ที่เอเธนส์สดบนยูทูบค่ะ! โอกาสครั้งเดียวในชีวิตเลยนะ! /0
41
แปร์ซายเป็นเพลย์เก่าแก่ที่สุดที่หลงเหลืออยู่ในปัจจุบัน เล่าเรื่องสงครามระหว่างชาวกรีกและเปอร์เซีย ตอนนั้นเปอร์เซียเป็นมหาอำนาจสุดๆ แต่พันธมิตรกรีกซึ่งมีกำลังคนน้อยกว่ามากเป็นฝ่ายพลิกมาชนะอย่างเหลือเชื่อ โดยเฉพาะในการศึกที่ซาลามิส (ที่เค้ารบกันเมื่อ 2500 ปีที่แล้วพอดี)
/1
42
ละครเปิดแสดงไม่กี่ปีหลังจากการรบครั้งนั้น ในบทละครมีฉากที่ราชินีเปอร์เซียถามว่าใครคือราชาของพวกกรีก แล้วคอรัสตอบว่า
'พวกเขาเป็นอิสระ ไม่ใช่ทาสของใครทั้งนั้น'
ชาวเปอร์เซียสู้เพื่อราชา แต่ชาวกรีกสู้เพื่อจะได้เป็นอิสระ
เพราะสู้เพื่อเสรีภาพ ถึงได้มีชัย
/2
43
แต่ในอีกด้านแปร์เซก็เน้นความโหดร้ายของสงคราม ความตายของนักรบ ความสูญเสียของคนที่คอยอยู่ที่บ้าน ความย่อยยับอับปราของผู้แพ้
บางทีอีสคีลัสอาจจะกำลังตั้งคำถามว่าถึงแม้จะเป็นสงครามที่สู้เพื่ออิสรภาพ ก็มีราคาแพงลิ่วที่ต้องจ่าย มันคุ้มค่ากันไหม
/3
44
ลิงค์ไปถ่ายทอดสดนะคะ: livefromepidaurus.gr
ถ้ามีคนสนใจข้อยจะมาเล่าเรื่องย่อ (?) แบบละเอียดยิบ (???) ให้ฟังอีกที
//จริงๆ ไม่รู้ยังมีคนจำได้อยู่ไหม แต่ที่เคยสัญญาว่าจะเล่านิทานกรีกให้ฟังก็ยังเขียนอยู่นะ เอาโศกนาฏกรรมกรีกมาเรียงต่อกัน ยาวแต่สนุก 55555 เล่าเองสนุกเอง 5555555
/4
45
กำลังจะเริ่มแล้วค่ะ! ลิงค์สำหรับใครที่ยังหาไม่เจอเนอะ: youtu.be/SCh2Rnv42rI
เตรียมตัวย้อนเวลากลับไปเมื่อ 2500 ปีก่อนกันค่ะ
ในปีนั้น กองทัพเปอร์เซีย นำโดยเซิร์กซีส (Xerxes) ราชาแห่งเปอร์เซีย กำลังยกไปบดขยี้กรีก ชาวเปอร์เซียที่ซูซาก็กำลังกลั้นหายใจรอฟังข่าวจากสนามรบ… twitter.com/misperaki/stat…
46
มีใครอยู่ดูกันมั้ยคะเมื่อวาน เพื่อนนร. คลาสสิกส์ตื่นเต้นกันมาก 5555555 ยังเมาธ์กันไม่จบเลยเนี่ย
เคล็ดลับการดูให้อินคือให้คิดไว้ว่าเราเป็นทหารกรีก 5555555
เกร็ดเล็กเกร็ดน้อย: สงครามกรีก-เปอร์เซียเนี่ย มีการรบที่ดังมากๆ สามสนาม คือมาราธอน แทร์โมพิลาย แล้วก็ซาลามิส
/0 twitter.com/misperaki/stat…
47
Χαῖρετε ค่ะ! ช่วงนี้มีฟลว ใหม่ๆ เพียบเลย ยังตื่นเต้นกับละครกรีกเลยมาทักทายเป็นกรีกโบราณบ้าง (ไคเร/ไคเรเต แปลว่า 'สวัสดี/จงมีความสุข' ล่ะ)
ทวีตข้อย 99% คือติ่งโอเปร่า ที่เหลือก็นิทานกรีกบ้าง บทกวีละตินบ้างค่ะ ดีใจทุกทีที่มีคนมาอินเป็นเพื่อน ต่อจากนี้ก็ฝากเนื้อฝากตัวด้วยนะคะ! 💕
48
อยากเล่า ชอบเห็นมีมภาษาละตินว่าเรียนเอาไปอัญเชิญเทพเจ้าอย่างเดียว จริงๆ ภาษาละตินเป็นภาษาธรรมดามาก คนส่วนมากที่พูดได้ก็เรียนตั้งแต่เด็ก ในอะคาเดเมียตั้งแต่ยืมปากกายันเมลทวงงานก็พูดเป็นภาษาละติน (อนึ่ง คำว่า ใช่ = ita, ไม่ = minime — ส่วนคำว่าอีเมลคือ epistula electronica)
49
ส่วนกรีกโบราณนี่คือเรียนไว้อัญเชิญเทพเจ้าอย่างแท้จริง 55555555555 ยังจำได้ว่าเรียนบทแรกคือแบบ โอซูสทำไมชีวิตข้าช่างยากเข็ญ ต้องลำบากลำบนทำงานไม่จบไม่สิ้น 55555555 (<<คาเลปอส(การรรร์)เอสตินเฮาะบิออส = ชีวิตช่างยากลำบาก เผื่อใครรู้สึกหดหู่มากอยากบ่นเป็นภาษากรีก)
50
กรีกโบราณวันนี้: ถ้าเราถามซูส (?) ว่า 'ทำไมชีวิตยากจัง' ซูสตัวจริงเสียงจริง (ในอกาเมมนอนของอีสคีลัส) ก็จะตอบแบบซูสๆ ว่า
πάθει μάθος → (ประมาณว่า) 'เราย่อมเรียนรู้ผ่านการทนทรมาน'
ปาเทมาทอสนี่ถือเป็นกฏเหล็กของซูสและหัวใจของโศกนาฏกรรมกรีกเลยนะ! (pathei รากเดียวกับ pathos ล่ะ) twitter.com/misperaki/stat…
où tout est tranquille / éternellement